top of page

Tripura Bosangw naitong panji achaimani laibuma saimandi

Tripura Bosang wng kha belai kheno kwcham Tripura hasteo tongwi tongnai borok rok. Agheni salo Tripura haste rajtontro eba kaisa rajani naikol jak haktor wngwi tong mani. Phiya Tripurani Maharaja thwi paimabai haktor Tripura go jwngjal Phaikha aboni bangwi Maharani Kanchanprabha Devi bharot haktor no Tripura ni barja tei twidulna bangwi ma kobokjakha eba goselaikha 1949 bisio, aphoro ni siming no Tripura Bharot haktor ni haste wngwi paikha. 1931 bisi ni swkang Tripura haste ni jotto kokborok sanai rokno kwbang kuk nonw ‘Tripura’ tei baksa kheba ‘Tring’ title suijak o. Maharaja Birendra Kishore Manikya bo haino ‘Tripura’ no suigo, Phiya thakur korta rok khe ba Debbarma eba Debbarman suigo. Olo salgo Maharaja Bir Bikram kishore Manikya sakhlai kha hosom charimani salgo (Hosom bhujon)) je ‘Debbarma’ title suigani muchuk nai rok 5 taka registration khai mani bising twi ‘Debbarma’ suigwi mano hwnwi. Haini bangwi sodar Uttar, Sodar Dakshin, khowai tei kamalpur ni Tripura rok jotto Debbarma suigani cheng kha. Udaipur tei Sunamura digini Tripurarok no hinkhe Nuwatiya hwnwi sini jak go aboni bo hwijak laibuma tongo. Dharmanagar , belonia, kyalasahar tei sabrom ni Tripura rok kheba tabok bo ‘Tripura’ no title suigwi tong kho. Tabok ni salgo Tripura ni area 10,491.69 sq.km. Phiiya agini sal go Tripura haste tei bo kotor ma tong mani sekjak te sekjak te bwsa gwi thang kha. Chwng jotto saimano Tripura wng kha hayung ni second longest dinesty , 184 jona raja chalang kha aboni thwi tabok 21st century gobo tong kho Maharaja Pradyot kishore Manikya omo belai kheno chwngsa sa tei Tripura hasteni Borom. Tripura haste ni borok rokno agini salgo Tripura, Tripuri eba Tipra hwnwi bo sinijak o. Phiya Tripura haste ni Phatar o tong rwk painai ‘ Tripura’ Bosang rok bo Tripura haktor/haste ni bwsa tong mani si, jora laigo jora phaigo thinang go tamo wngno saimanya hai Tripura ha ni bwsa ‘Tripura’ Bosang rok bo pisar pirang wngwi mapai bai jakha jora chaya wng mabai tei bwibai sek jak mabai .Tripura gusthi go 17-18 khan panji/opogusthi (Sub-Tribe) tongo aborok wngkha- i) Anok ii) Naitong iii) Gabeng iv) Dengdang v) Gwrjwng vi) Gaigra vii) Phatung viii) khaklu ix) Tongbai x) Mongbai xi) Harbang xii) Mwiching xiii) Kewa xiv) khalwi.


Tripura Sub-Tribes Naitong

Naitong Panji/upogusthi bwmwng rojak mani laibuma wng kha, kaisa jorao 1616-1620 bisi o Maharaja Amar Manikya ni jorao Tripura ni Raja bai Arakan ni raja belai kheno kotor chuba nang lai kha, o Chubao Tripura ni Raja paikha. Aphroro jorao Arakan ni raja buddi khlai gwi Tripurani juboraj senapati khoroktham ni bising go khorok sa no belai kheno morok naithok kaham mukut yaphar kha, a mukut no twigwi khoroktham juboraj senapatini bising go kokbang lai kha, a jorao no sujuk nagwi Arakan ni raja akraman khlai kha hinkhe ba Tripura ni soino rok chen gwi paibai phiikha. Tei o khoroktham juboraj senapati srong kheba konomotei khe khargwi hwijak gwi sakni langma no mwthang kha. Baksa buksu soino no kheba romgwi khagwi narwk jak bai kha. O romgwi narwk jakbainai soino rok nonw ‘naitong hathai’ go tong ro jak bai kha. O Arakan barmi ni borok rokni pwito je o hathai saka tunwi roigwijak kha hinkhe kebo kwthang yokya o bolong ni mwtai hamya bai chajak gwi thwi gwi mapaibai nai. Phiya Tripura ni soino rok no bwthargwi manliya brok sujuk buchigwi khargwi thang bai kha songkho twima twigo wani wabur swnam gwi. O songkho twima wngkha belai kheno twi dar tei kuthuk Tiyari kwbangma thai go no tongo. O Tiyari go kwlwk khe eba kwlai khe kebo borok thang maya. Phiya brok ni Tripura Phiro jak nai eba kharjak nai lama kaisano songkho twima twi. O soino samonto rok khargwi phaiphru jotto no loge go mairung rok tobo gwi phaikha, phaite phaite sal thangkhe brok bathak gwi athuk rok romlai gwi twi rukung go songwi chalai go. Tei okra chakra rok khe ba twi bwswk dar, Tiyari boro jaga tong thothok naikani khlai go. O songwi chalai thani kainwi dol tongo, je dol ni athuk kwchak khe daiti modo gw brok swkang mai chagwi twima twi thang na bangwi swkang okhor go eba lann rogo. Athuk munrogwi daiti mai chaimanya dol khe twlwk twlwk yagulo okhor go. Omohai kheno soino samonto ni kainwi dol wngwi paikha swkang athuk kwchak khe munroi chamanai dol no hinjak kha ‘Athuk kwchak’ tei Athuk daiti munroi chamaya dolno hinkjak kha ‘Athuk kuphur’. Kisa kwchal thangmani yagulo ‘ Athuk kwchak’ ni dol rok tiyari twi dar mago kwlwk gwi thwi bai kha tei kisa misa kwthang tongrwk nai rokno khe ba olo thang nai Athuk kuphur dol rok thangwi mwthang gwi naigwi bai kha. O jorao naitong hathai ni kharphai bai gwi nok nukhung khagwi Tripura go phirok gwi phaibai nai rokno no ‘Naitong’ eba Naitong Tripura hwnwi sini jak go.


O kokbwkhal ni bising twi nirok kwbangma siya no saimakhwna hwnwi ang khakhlaio. O kokbwkhal wngkha kaisa review article Tripurar Adibasi boini. O boi 2009 go published wngkha , kwbangma jati no twigwi suijak phiya Tripura Bosang no twigwi suinai wng kha borom gwnang jwk Ajita Tripura. Bo sakha Tripura eba Tripuri eba Tipra rok wngkha 5 hazar bisi nislai phano kwcham laibuma thwi kwrwng jak tei belai kheno kotor phuwarjak Bosang. O Bosang Tripura hasteni badei bo bharok haktor ni kwbangma amchai go phisarjak tong go Himachal eba Himalaya ni torai amchai go tei manali go, Uttarakand ni pithura go tei jammu Kashmir gobo tripura sompradai tongwi tongo. Bharok haktor go simiya tei juda haktor Bangladesh,Mayanmer, Bhutan tei Nepal rogo bo Tripura rok pisar jak khe tong go. Tripura haste agini salgo belai kheno kotor hafar tong mani haini bagwi jotto Tripura jati/ gusthi rok Tripura hani bwsa si.



bottom of page