top of page
Adivasi lives matter logo

Tripura Hoda o dalbidal kailai Mani panda tei raida rok saimandi

Swngsar ni jotto dopha o kailai panda ni raida tongma hai no Tripura dophao bo dalbidal kailai panda ni raida tong go.O kwcham raida belai kheno wansok mwng ni bising twi swnam jak kha. O dopha wngkha belai kheno kwcham tei bharat haktor bai Tripura haste 1949 go kwrwng mani yagulo Tripura dopha ni bororok kheba ‘The constitution order 1950’ bai Schedule Tribe(ST) hwnwi sini mwng rwjak kha.

Dalbidal kailaimani Panda wngkha:



  1. Kok swngwi kaimani

Tripura bosong go kok swng lai gwi kailai panda ni raida agini simi no tong go. Kailai panda ni bangwi Chwla ni nukhung ni borok rok Baiba/ jasu (borok) no pwila bwrwi ni nogo kok swngna tei bidi khaigwi faina bangwi rohor go. Bwrwi ni maa-pha chwla ni nukhung tei chwla no chajak kha hinkhe si chwla ni nukhung ni borok no faina bangwi kobok jakgo(invitation). O kobok jak mwng ni bising twi nw chwla digini maa-pha, dada bachwi tei kamini koyek jonna borok logeo chuwak, Awaan (chajak nai rok) tei rinai risa eba ritukuk twlang gwi bwrwi ni nogo thang go. Bainwnwi digi Kok salai mani bising twi kok gothok lao kha hinkhe bofru kailai panda khai khe chanai thik khlai jak go. Fiya maa- pha hinjak nai rok bwrwi le tamo hin (kokbwkha) abo bo kaham khe no khwna go. Kailai panda chwla ni nogo khai gwi pandani raida rok pairo jak go. Tei o kailai panda no bwrwi ni nogo bo khaigwi mano.


  1. Kharlai kaijak laimani

kharlai gwi kaijak laimani raida hwnwi Tripura dophao agini simi no tong go. Chwla bwrwi ni bising go hamjakma tong khe no wngo. Chwla bwrwi khargwi kaijak go jefuru, Maa-pha kwnwi hamjak nai rok no kasu kha hinkhe eba okra rok manegwi naya wngnai hwnwi chwla-bwrwi wansok gwi nakha hinkhe kharwi kaijak laio. Kharwi kaijak kha hwnwi kamini borok rok saimankha hwnkhe okra-chakra rok chwla-bwrwi ni halog naigwi naigo. Halog chaya wng kha hinkhe kamini bororok o kailai panda no manegwi namaya. Omo hai kailai panda go bwrwi digini borok rok ‘dafa’ eba jefamwngsa bwrwini mwngwi sankha hinkhe chwla digini borok rok jekhe fano rona bangwi machaitok go. Tei halog chakha hinkhe kamini borok rok eba lukuni borok rok kainwnwi nukhung ni borok rokni kok khwnalai gwi eba salai goselaigwi lukurokni raida ni bisingtwi chwla bai bwrwi no kaham khe kaigwi nukhung kharogwi rojak go. Fiya omohai jora kwlai kha hinkhe chwla digini borok rokno pwila koktunn ma tunn go.




  1. Chamari kagwi kaijak mani

Tripura dopha o chamiri kagwi kaijak mani raida wngkha belai kheno kwcham raida. Chwla bwrwi sikla sikli sok mani yagulo chwla ni maa pha rok bwrwi no chajak kha hinkhe kok swnglai na bangwi kokchaplai go, chwla bwrwi bainwnwi digi chajak laikha hinkhe kailai panda ni sal thik khlai jakgo. Chamiri kagwi kaijak kha hinkhe kailai panda ni raida tei puja rok bwrwi ni nogo no bebak khlai jakgo tei kailai panda paimani yagulo chwla bwrwi ni nogo no tong go. Bwrwi ni maa pha sajwk bai bwcha marwi nobo jaga rok bakgwi rogo. O raida no chamiri amar hwnwi sinijak go. Tripura dopha o nogo chamiri kagwi kaijak mani raida tongo fiya chamiri ompa raida hinkhw kwrwi. Phiya kaijak mani yagulo je jagao rang pwicha ajenani lama tong aro no tongwi mano.

  1. Kaimani raida rok

  2. Koktunn romani raida

Tripura dopha o kailai panda o koktunn bakna bangwi rang pwicha baigo, koktunn tunn mani loge loge khani hamjakma kwpwlwng tei jaiti gusthi bo cher lai go. Agini salgo mai bai khul (tula) wngkha nukhung ni jotto ni slai morok kuk tei samwng nang kuk mani manwi. Abobai no kwthar kailai panda ni bangwi koktunn (khobor) rohor jak go, Mai bai khul no thalwi bwlai o khe dul gwi tei kuwai fatwi bo haino koktunn rohor thani rohor jakgo.

  1. Kailaimani panda

Tripura dopha o ochai bai khlai gwi kwthar mwtai ni puja ma ri go. Wathop kongnwi kaitor khe haa go kaigwi kongsa chamiri kwtal ni mwngtwi tei kongsa hamjwk kwtalni mwngtwi swnam jakgo puja khlai gani bagwi. O wathop kongnwi o no wasung gokwthar twi dagwi tei ganao kainwi tok ratharwi chamiri kwtal bai hamjwk kwtalni nukhung o hamgwi chawi khakchangma manwi ma tonglang thwng hwnwi matai puja Ochai bai rojak o. Mwtai rwmani yagulo Ochai wasung ni twi kwthar bai hamjwk kwtal bai chmiri kwtalno khorok go sargwi hamari rogw. Aboni yagulo wathop bwskang go subrwi khe rajak thailik bwlai no Ochai nagwi patt kargwi sema nai go borokni thinang bomotwi wngno naigo. Aa thailik bwlai kaisa bolop kaisa mwthal wngkha hinkhe sema chakha, abo wngya hinkhe sema chaya. Phiya ba waisa bai chaya hinkhe waitham jora naijak go.



Tei babaisa hinkhe ble no tok kainwi rajak mani no bubuk bwkha tikhlaigwi nai phuru aborok kwrak kaham kwchwng wngkha hinkhe nukhung kwtal khanai rokni nukhung kaham hamari mannai hwnwi kha khlai jakgo. Oh raida rokno Tripura dopha o sema nai mani hwnwi sini jak go. Wathop khulum bai mani yagulo kwtal nukhung khanai rokno nukhung go tisonn jak go. Chamiri kwtal hamjwk kwtalno noksing tisana phuru khwtwng aluwa doklam go swngwi kasugwi kwra thwnglai go tei rang sanlai go. Borokni sanmani mannya sak jora borok doklamtwi lai roya hoo…..hoo….chaa….chaaa wnglai wi tongo. Je sanmani mannkha hinkhe kwtal nukhung khanai rokni yakong romwi khulum go tei hamjwk kwtal bai chamiri kwtalno hap rogo.

  1. Yaksugwi mai chalai mani:

Nok bising hap mani yagulo makhlai khalaisa o chamiri-hamjwk kwtal no mai charina bagwi rwjago. Oh makhlaino sajokgwi jadrepor mwi rokni bisingo mai koke, tok yathek kongnwi tei chuwak khurinwi rijago. Puila jono waisa mai koke tok yathek tei chuwak khuri swlai laigwi eba yaphar laigwi mai chalaigo. Aboni yagulo okara-chakra rokno hamjwk kwtal bai chamiri kwtal yakung romwi khulum gwi chuwak khurisa khurisa yapharwi ringjak nograi rokni thani ruwai nago. Tei phaimanjak phainai nograi rokbo je chuk twi hiyali tei ruwai rogo. Mai charwmani thaigo hamjwk kwtal chamiri kwtal bo thang gwi naikol gwi go. Abono hino panda charwmani. Oh kailai panda Tripura dophao Badhra, Pussh tei Choitra mas go wngya. Kailai panda ni sal go chwla tei bwrwini nogni doklam bwskango thailik buphang kaijago. Kailai panda paiya sak chamiri-hamjwk kwtal ni loge chwla-bwrwi bayap khoroksa khoroksa khe tongo. Abono hino goina. Goina sabo wngnai pandani swkango thik khlai jago. Kailai panda ni phung go hamjwk kwtal bai chamiri kwtal twi tukuk gwi rikwtal chumgwi nago tei brok gana ni twi go thangwi gola bai khe khok gwi doklam bwskang go thalik kaijak bwskang berai rigo. Amo hai khe no Tripura dopha o kailai panda kaham kwrwng khe paijago.


O kokbwkhal suikha Tripurar Adivasi bijab pore gwi, chubachu nakha Rosebin Tripura bai Purnini Jamatia ni go. O bijap go Tripura dopha ni kailai panda no twigwi suinai ni mwng wng kha borom gwnang jwk Ajita Tripura. Khakhlai go norok jotto o kokbwkhal no pore gwi chajak bai ganw hwnwi tei kwbangma saimanya rok no bo sai mankhwna hwnwi. Jotto no khulum kha tei hambai.


"O kokbwkhal swnamjakha Adivasi Awaaz projectni bwkhaktwi, Misereor tei Prayog Samaj Sevi mothani chubamungbai"






bottom of page